Biên soạn: TS.BS Trần Ngọc Tuấn – ĐV SHPT – Bệnh viện Đa khoa Gia Đình Đà Nẵng
Tại Vương quốc Anh, cứ bảy phụ nữ thì có một người sẽ chết trong vòng 2 tháng sau khi được chẩn đoán mắc bệnh ung thư buồng trứng (UTBT). Nhưng nếu được chẩn đoán ở giai đoạn sớm nhất thì cứ 10 phụ nữ thì có 9 người sẽ sống sót. Hai phần ba phụ nữ hiện nay được chẩn đoán muộn, lúc ung thư khó điều trị.
Việc chẩn đoán khó khăn vì nhiều lý do, trong số đó phụ nữ đôi khi nghĩ rằng các triệu chứng là một phần tự nhiên của thời kỳ mãn kinh và không thừa nhận hoặc báo cáo về chúng. Các bác sĩ lâm sàng có thể nhầm lẫn các triệu chứng ở bụng với các triệu chứng của bệnh đường ruột hoặc vấn đề về bàng quang. Gần một nửa số bác sĩ đa khoa (46%) ở Vương quốc Anh lầm tưởng rằng các triệu chứng UTBT chỉ xuất hiện ở giai đoạn sau của bệnh.
1. Sàng lọc cổ tử cung không phát hiện được UTBT
Ngoài ra, còn có những quan niệm sai lầm về sàng lọc ung thư cổ tử cung – một nghiên cứu cho thấy “40% phụ nữ trong công chúng lầm tưởng rằng sàng lọc cổ tử cung sẽ phát hiện ung thư buồng trứng.” Hiện tại không có chương trình sàng lọc ung thư buồng trứng ở Vương quốc Anh hoặc Hoa Kỳ.
Khi khám vùng chậu, bác sĩ sẽ kiểm tra kích thước, hình dạng và tính nhất quán của buồng trứng và tử cung và điều đó có thể hữu ích trong việc phát hiện sớm một số bệnh ung thư, nhưng hầu hết các khối u buồng trứng giai đoạn đầu đều khó hoặc không thể cảm nhận được.
2. Xuất hiện cờ đỏ
Các bác sĩ lâm sàng được khuyến khích nhận biết các dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm về UTBT và không nên chẩn đoán hội chứng “ruột kích thích” (irritable bowel syndrome) hoặc “bàng quang hoạt động quá mức” (overactive bladder) ở phụ nữ trên 50 tuổi TRƯỚC KHI loại trừ UTBT.
Các y tá nên tham gia để giúp chẩn đoán sớm UTBT vì họ thường tham gia vào việc đánh giá mẫu nước tiểu. Các y tá thường được tham gia tư vấn về các triệu chứng ở bụng và khả năng nhiễm trùng đường tiết niệu.
Nếu người phụ nữ thường xuyên xuất hiện các triệu chứng tiết niệu, mẫu nước tiểu vô trùng giữa dòng sẽ đưa ra cảnh báo. Người phụ nữ có thể mắc bệnh tiểu đường, bàng quang hoạt động quá mức hoặc viêm bàng quang kẽ; tuy nhiên, mức độ khẩn cấp và tần suất là hai trong số triệu chứng của UTBT và chúng cần được điều tra.
Sau đây là Danh sách các triệu chứng ung thư buồng trứng (từ UK’s National Institute for Health and Care Excellence) và nếu có bất kỳ triệu chứng nào sau đây dai dẳng/thường xuyên (đặc biệt hơn 12 lần mỗi tháng và đặc biệt nếu phụ nữ từ 50 tuổi trở lên) phải dấy lên nghi ngờ:
- Cảm giác no sớm và/hoặc chán ăn
- Chướng bụng
- Đau vùng chậu hoặc bụng
- Tiểu gấp/tiểu thường xuyên
- Thay đổi thói quen đại tiện (ví dụ: tiêu chảy hoặc táo bón)
- Mệt mỏi cực kỳ
- Sụt cân không rõ nguyên nhân
3. Tăng cân có thể là một dấu hiệu UTBT:
Thông thường, các triệu chứng mà phụ nữ báo cáo bị bỏ qua và coi là không đặc hiệu hoặc tâm lý. Thật dễ dàng bỏ qua những lời phàn nàn tái diễn và tiếp tục thay vì cảnh giác và giải quyết chúng. Trớ trêu thay, phụ nữ mắc bệnh ung thư buồng trứng ban đầu có thể tăng cân, điều này phản trực giác vì hầu hết các bác sĩ đều tin rằng bệnh nhân mắc bệnh ung thư sẽ giảm cân. Tuy nhiên, nếu xuất hiện dịch bụng, bệnh nhân thường tăng cân.
4. Tương tự ở Hoa Kỳ
Tình hình ở Hoa Kỳ cũng tương tự như tình hình được mô tả ở Vương quốc Anh.
Các triệu chứng không đặc hiệu, dẫn đến chẩn đoán chậm trễ: OC rất hiếm gặp và các bác sĩ lâm sàng phải xem xét hơn 100 chẩn đoán phân biệt.
Ở Hoa Kỳ, việc đến gặp bác sĩ có thể dễ dàng hơn vì có nhiều bảo hiểm tư nhân và vì có nhiều bác sĩ chuyên khoa ung thư phụ khoa hơn ở các khu vực thành thị lớn. Việc phê duyệt hình ảnh – chẳng hạn như siêu âm và chụp cắt lớp vi tính – cũng dễ dàng hơn ở Hoa Kỳ.
Tuy nhiên, không có cách nào hiệu quả để chẩn đoán sớm ung thư buồng trứng. Không có xét nghiệm đơn lẻ hoặc kết hợp các triệu chứng nào có thể được sử dụng làm sàng lọc.
Xét nghiệm máu CA-125 đo các protein có thể liên quan đến UTBT nhưng cũng không phải là xét nghiệm sàng lọc hiệu quả.
Các nghiên cứu lớn ở Vương quốc Anh và Hoa Kỳ đã không thể cho thấy lợi ích sống còn của siêu âm, CA-125 hoặc sự kết hợp của chúng.
5. Kết luân:
Chẩn đoán thành công UTBT dựa trên sự hợp tác giữa bệnh nhân và bác sĩ, và sự cảnh giác của BS: không bao giờ chẩn đoán hội chứng ruột kích thích hoặc bàng quang hoạt động quá mức ở phụ nữ trên 50 tuổi mà không loại trừ trước UTBT.
6. Tài liệu tham khảo:
- BJN. Vol.33, #5, Gynaecological Cancer., 2024 https://www.magonlinelibrary.com/doi/full/10.12968/bjon.2024.33.5.S16
- Menopause, https://emedicine.medscape.com/article/264088-overview. 2023
- Ovarian Cancer in Numbers. https://targetovariancancer.org.uk/about-us/media-centre/key-facts-and-figures. 2024
- Cervical Cancer. https://emedicine.medscape.com/article/253513-overview. 2022
- Can Ovarian Cancer Be Found Early? https://www.cancer.org/cancer/types/ovarian-cancer/detection-diagnosis-staging/detection.html. 2020
- Irritable bowel syndrome (IBS). https://emedicine.medscape.com/article/180389-overview. 2022
- Overactive bladder (OAB). https://emedicine.medscape.com/article/459340-overview. 2022
- Interstitial cystitis. https://emedicine.medscape.com/article/2055505-overview. 2022
- CA-125 Blood Test. https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/17830-ca-125-blood-test. 2022
Xin cảm ơn!
