Biên soạn: TS.BS Trần Ngọc Tuấn – ĐV Sinh học phân tử
Bệnh hồng cầu hình liềm, một chứng rối loạn máu gây ra bởi một đột biến điểm duy nhất trong gen mã hóa β-globin (HBB), dẫn đến việc sản xuất huyết sắc tố hình liềm và suy giảm chức năng hồng cầu, và có khả năng đe dọa tính mạng, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên khắp thế giới và đặc biệt phổ biến ở những người có tổ tiên đến từ châu Phi cận Sahara; Các vùng nói tiếng Tây Ban Nha ở Tây bán cầu (Nam Mỹ, Caribe và Trung Mỹ); Ả Rập Saudi; Ấn Độ; và các nước Địa Trung Hải như Thổ Nhĩ Kỳ, Hy Lạp và Ý, và ước tính khoảng 100.000 người ở Mỹ.
Những người mắc bệnh này có đột biến về huyết sắc tố, khiến các tế bào hồng cầu phát triển hình liềm bất thường. Những tế bào hình liềm này ngăn chặn dòng máu, cuối cùng làm mất oxy của các mô và dẫn đến tổn thương nội tạng và đau đớn dữ dội, được gọi là hiện tượng tắc mạch.
Vào tháng 12 năm 2023, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (USFDA) đã phê duyệt lovo-cel cho bệnh nhân từ 12 tuổi trở lên mắc bệnh hồng cầu hình liềm nghiêm trọng cùng với một liệu pháp chỉnh sửa gen khác có tên exagamglogene autotemcel hoặc exa-cel (Casgevy, Vertex Pharmaceuticals và Crispr Therapeutics). Hai liệu pháp sử dụng các phương pháp chỉnh sửa gen khác nhau – exa-cel là phương pháp đầu tiên sử dụng công cụ chỉnh sửa gen CRISPR trong khi lovo-cel sử dụng vec tơ lentivirus.
Cả hai đều là liệu pháp gen dựa trên tế bào, dùng một lần và một liều duy nhất.
Với lovo-cel, trước tiên bệnh nhân phải trải qua chế độ truyền máu, huỷ tuỷ xương bằng busulfan sau đó có thể dùng biến đổi gen. Tế bào bệnh được biến đổi bằng phiên bản chống hình liềm của hemoglobin A, HbAT87Q. Sau đó, bệnh nhân được truyền các tế bào đã được chỉnh sửa này và ở lại bệnh viện trong quá trình cấy ghép và phục hồi.
Kanter trình bày dữ liệu theo dõi dài hạn trên 47 bệnh nhân tham gia nghiên cứu giai đoạn 1/2 và giai đoạn 3 của lovo-cel.
Tất cả các bệnh nhân đều có mức HbAT87Q ổn định từ 6 tháng đến lần theo dõi cuối cùng với thời gian trung bình là 35,5 tháng.
Hầu hết bệnh nhân đều đạt được phản ứng bền vững với globin trong lần tái khám cuối cùng.
Trong số 34 bệnh nhân được đánh giá, 88% đã khỏi hoàn toàn các biến cố tắc mạch từ 6 đến 18 tháng sau khi truyền, bao gồm tất cả 10 bệnh nhân vị thành niên. Hầu hết tất cả bệnh nhân (94%) đã giải quyết được hoàn toàn các biến cố tắc mạch nghiêm trọng.
KẾT LUẬN:
Theo kết quả của nghiên cứu, một sản phẩm liệu pháp gen mới được phê duyệt cho bệnh hồng cầu hình liềm, lovotibeglogene autotemcel (lovo-cel, được bán trên thị trường với tên Lyfgenia), giúp thuyên giảm bệnh lâu dài lên đến 5 năm và gần như loại bỏ hoàn toàn các biến cố tắc mạch nguy hiểm.
Cụ thể hơn, một lần truyền lovo-cel duy nhất đã giúp giải quyết hoàn toàn các biến cố tắc mạch ở 88% bệnh nhân, trong đó 94% đạt được giải quyết hoàn toàn các biến cố nghiêm trọng.
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
- Sickle Cell Disease: A Review
Kavanagh PL, Fasipe TA, Wun T. JAMA. 2022;328(1):57–68. doi:10.1001/jama.2022.10233 - American Sickle Cell Anemia Association
Information and support groups - American Society of Hematology’s SCD Initiative
SCD education, research, and policy resources - Kanter, Julie; Thompson, Alexis A.; Pierciey, Francis J.; Hsieh, Matthew; Uchida, Naoya; Leboulch, Philippe; et al. (January 2023). “Lovo‐cel gene therapy for sickle cell disease: Treatment process evolution and outcomes in the initial groups of the HGB ‐206 study”. American Journal of Hematology. 98(1): 11–22.
- “Bluebird Bio Announces FDA Approval of Lyfgenia (lovotibeglogene autotemcel) for Patients Ages 12 and Older with Sickle Cell Disease and a History of Vaso-Occlusive Events” (Press release). Bluebird Bio. 8 December 2023. Retrieved 9 December 2023 – via Business Wire.
- Kanter J, Walters MC, Krishnamurti L, Mapara MY, Kwiatkowski JL, Rifkin-Zenenberg S, et al. (February 2022). “Biologic and Clinical Efficacy of LentiGlobin for Sickle Cell Disease”. The New England Journal of Medicine. 386(7): 617–628. doi:10.1056/NEJMoa2117175. PMID 34898139.
