Biên soạn: TS.BS Trần Ngọc Tuấn – Đơn vị Sinh học phân tử – Bệnh viện Đa khoa Gia Đình Đà Nẵng.
Sốt xuất huyết do virus lây truyền qua muỗi cái Aedes aegypti và ở mức độ thấp hơn là muỗi Aedes albopictus, là một bệnh cấp tính đặc trưng chủ yếu là sốt cao, đau nhức cơ thể và đỏ da.
Một phần nhỏ những người có triệu chứng có thể bị bệnh nặng hơn vào cuối tuần đầu tiên. Những trường hợp này được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) phân loại là sốt xuất huyết (SXH) có dấu hiệu cảnh báo và sốt xuất huyết (SXH) nặng là đáng lo ngại nhất, dẫn đến tỷ lệ mắc bệnh và tử vong đáng kể ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới trên toàn thế giới.
SXH có dấu hiệu cảnh báo: tụ máu, đau bụng, nôn mửa, mất nước, bồn chồn, chóng mặt, mệt mỏi quá mức và buồn ngủ.
SXH nặng: do phản ứng viêm toàn thân lớn hơn, làm thay đổi quá trình đông máu và mất nước, sốt xuất huyết nặng có thể bao gồm chảy máu dữ dội và tụt huyết áp đột ngột, là nguyên nhân gây sốc liên quan đến sốt xuất huyết, nguyên nhân chính gây tử vong.
Sốt xuất huyết là một căn bệnh toàn cầu: Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính có 100–400 triệu ca nhiễm sốt xuất huyết mỗi năm và trong khi nhiều ca nhiễm không có triệu chứng hoặc nhẹ, các trường hợp nặng có thể xảy ra và là một mối lo ngại đáng kể. Sốt xuất huyết nặng chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ trong số các trường hợp này, nhưng tỷ lệ nhỏ này lại có tác động lớn
Tỷ lệ phần trăm chính xác có thể thay đổi theo khu vực và theo thời gian, đặc biệt khi xem xét các yếu tố như báo cáo thiếu và tính chất chu kỳ của dịch sốt xuất huyết. Để có số liệu thống kê chi tiết, tốt nhất nên tham khảo các báo cáo mới nhất từ các tổ chức y tế như WHO hoặc Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC).
ẢNH: Muỗi Aedes aegypti cái bị nhiễm bệnh là vật trung gian truyền bệnh chính. Những quả trứng nhỏ xíu của nó trông giống như chất bẩn dính vào tường của những nơi sinh sản như lọ, đĩa, lon, bao bì…
CƠ CHẾ & SINH LÝ:
Trẻ nhỏ và người lớn tuổi không thể đối phó tốt với các bệnh nhiễm trùng nặng do vấn đề miễn dịch. Một yếu tố quan trọng khác liên quan đến sốt xuất huyết nặng là bệnh xảy ra thường xuyên hơn ở lần nhiễm thứ hai và thứ ba. Vì có 4 loại virus gây bệnh sốt xuất huyết trên toàn thế giới là DENV-1, DENV-2, DENV-3 và DENV-4, nên một người có thể bị nhiễm bốn lần.
Khả năng phát triển các triệu chứng nghiêm trọng nhất trong lần nhiễm trùng đầu tiên là thấp nhưng lại tăng lên ở lần nhiễm trùng thứ hai và thứ ba, đặc biệt là ở những người mắc các bệnh khác. Điều này dường như là do các kháng thể do cơ thể tạo ra để chống lại một loại vi-rút sốt xuất huyết tạo điều kiện cho vi-rút sốt xuất huyết thứ hai xâm nhập, loại vi-rút này không bị vô hiệu hóa hoàn toàn. Có vẻ như chúng xâm nhập vào tế bào dễ dàng hơn và nhân lên nhanh hơn. Cơ chế này được gọi là “tăng cường phụ thuộc vào kháng thể”.
Để tránh tình trạng này, tốt nhất là nên có biện pháp bảo vệ chống lại cả bốn loại vi rút sốt xuất huyết. Sau đó sẽ phụ thuộc vào việc tiêm chủng để giúp đạt được mục tiêu này.
VACCINE 2024:
Vắc-xin sốt xuất huyết phải tạo ra sự bảo vệ chống lại ít nhất ba loại và tốt nhất là cả bốn loại vi-rút sốt xuất huyết cùng một lúc, như thể đó là bốn loại vắc-xin trong một.
Vắc xin Butantan–Sốt xuất huyết (Butantan-DV) là một loại vắc xin nghiên cứu, liều đơn, sống, giảm độc lực, bốn giá trị chống lại bệnh sốt xuất huyết, nhưng cần có dữ liệu về hiệu quả tổng thể của nó.
Nó có thể được áp dụng cho những người đã hoặc chưa bị nhiễm virus sốt xuất huyết.
Sự bảo vệ được quan sát thấy ở tất cả các nhóm tuổi:
90% ở người lớn từ 18 đến 59 tuổi,
77,8% ở những người từ 7 đến 17 tuổi,
80,1% ở trẻ em từ 2 đến 6 tuổi.
Việc phân tích hiệu quả của chất gây miễn dịch được thực hiện trong hai năm với chỉ dưới 17.000 tình nguyện viên tại 16 trung tâm nghiên cứu. Nghiên cứu đang ở giai đoạn cuối và sẽ hoàn thành vào tháng 6 năm 2024.
NGUỒN:
- WHO: Dengue and Severe Dengue (https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dengue-and-severe-dengue)
- WHO: Dengue-Global Situation (https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2023-DON498)
- CDC: Data and Maps | Dengue | (https://www.cdc.gov/dengue/statistics-maps/data-and-maps.html)
- NEJM 2024: https://www.nejm.org/doi/pdf/10.1056/NEJMoa2301790?articleTools=true
Xin cảm ơn!
